6. Як Рыгор хадзіў слухаць опэру

Першае міністрава заданьне Рыгор зладзіў хутка. Ён так захапіўся ідэяй сацыяльнага і эканамічнага разьвіцьця горада, што пасьля размовы ў Рэзідэнцыі паўночы прасядзеў на кухні, мяркуючы, як угаварыць ці прымусіць мяне вярнуцца на тэлефонную станцыю. Наўрад ці атрымаецца захапіць ідэямі агульнага дабра здаровага чалавека, а значыць, трэба прапанаваць яму ўласную карысьць. Але якую? «Піліп любіць агарод, дэтэктывы і старыя магнітафоны. Агарод – не праблема, яго можна ўладкаваць ува ўсякім месцы. Дэтэктывы чытаць і пісаць – таксама не праблема: канапа, стол і крэсла. Але вось як быць з магнітафонамі?» Пасьля абкручваньня ў халодную мокрую прасьціну было вельмі прыемна курыць у фортку і пакрысе грэцца. Рыгор выпускаў дым у цёмна-сіняе паветра і ўяўляў, як добра стане жыць, калі тэлефоны зноў запрацуюць. Можна будзе нарэшце патэлефанаваць таце дый папрасіць прабачэньня за свой сыход, хай і незваротны. Напісаць яму ліст Рыгор усё ніяк ня мог наважыцца.

Пасьля трох абкручваньняў Рыгор спыніўся на тым, што прапануе мне асабістую дапамогу ў пераносе магнітафонаў з радзільні на тэлефонную станцыю. «Дамоўлюся на адзін бабіньнік штотыдзень, яму стане. Возьму з сабой пару бутэлек джыну і віскі ў падарунак, глядзіш і спадабаецца». Раскрыўшы свой неверагодны халадзільнік, Рыгор пачаў быў падбіраць пару бутэлек пахупавей, але раптам успомніў словы міністра пра тое, што кожны чалавек п'е толькі адзін, свой напой. Рыгор вылаяўся з прыкрасьці і ляпнуў дзьверцамі халадзільніка, але ніякага іншага прэзэнту, акрамя алькаголю, прыдумаць не ўдавалася. «Ён жа сьпірт піў! Дакладна памятаю. Дзе я яму цяперака сьпірт здабуду?» – нявесела цяміў Рыгор, вярнуўшыся да халадзільніка і перабіраючы бутэлькавыя паклады. Нарэшце ён спыніўся на абсэньце, бо ягоная моцнасьць была найбліжэйшая да сьпірту. «Зялёны нейкі... Ну нічога, затое бутэлька харошая, зь цісьненьнем».

Наступнай раніцай а восьмай Рыгор ужо ўваходзіў у вестыбюль радзільні з паласатай гаспадарчай торбай у руках. Ён спыніўся ля ўваходу, пачакаў, пакуль паветраны арганец адыграе сваю мэлёдыю, і паклікаў: Піліпу! Ніхто не адгукаўся. Рыгор зайшоў у рэгістратуру, адзначыўшы, што на стале стаіць ужо іншы магнітафон, і зазірнуў у кабінэт папярэдняга агляду. У кабінэце было таксама пуста, але ад крана мыйкі цягнуўся чорны гумовы шлянг і высоўваўся ў фортку. «Ага, значыць, у агародзе корпаецца». Рыгор выглянуў у вакно, і адразу ўбачыў мяне – я стаяў непадалёк і паліваў са шлянга градкі, заціскаючы дзірку пальцам, з чаго струмень вады драбніўся на тонкія даўгія цуркі, якія даляталі да зямлі ўжо асобнымі кроплямі. Я адразу заўважыў Рыгора і прывітаў яго вольнай рукой. Рыгор крыкнуў, што ў яго ёсьць сур'ёзная размова.

– Размова? Ды яшчэ сур'ёзная? А я ўжо думаў, ты засумаваў па натуральнай гародніне! Памятаеш, які абед мы закацілі? Колькі гэта часу прайшло, два тыдні, – я сунуў канец шлянга ў бляшаную бочку, што стаяла ля дзьвярэй задняга ходу, і выцер рукі аб фартух. – Пачакай у хаце, я зараз прыйду, трэба ваду закруціць.

Зьявіўшыся ў кабінэце, я закруціў вентыль, адлучыў шлянг ад крана і паклаў яго ў зялёнае эмаляванае вядро, каб не нацякло. Рыгор прысеў на белую кушэтку, абцягнутую поліэтыленавай плёнкай, паставіў на падлогу паміж ног торбу і дастаў зь яе дзьве зялёныя бутэлькі. Я наблізіўся, узяў і зь цікавасьцю разгледзеў кожную, спрабуючы прачытаць дробныя замежныя літары на этыкетках і водзячы пальцам па шклянаму цісьненьню. Пра сябе Рыгор таксама не забыў: ён адкаркаваў бутэльку «Сябра» і са смакам адпіў колькі глыткоў.

– Піліпу. Трэба, каб ты вярнуўся працаваць на АТС. Сувязь у горадзе зьнікла, чуў?

– У горадзе? А я прычым?

– Як прычым? А хто ж?

– Ведаеш, колькі ў горадзе АТС? Калі б толькі мая на Ўбарэвіча сапсавалася, дык і сувязь зьнікла б толькі тамака.

– Піліпу, – бровы Рыгора хмурыліся. – Акрамя цябе, наладзіць сувязь няма каму. Знайдзі няспраўнасьць і адрамантуй, ты ж можаш! Сувязь нам вельмі патрэбная, – ён зрабіў націск на слове «вельмі».

– Нам? Каму – нам?

– Кіраўніцтву. Людзям. Усім нам, – Рыгор паважна счакаў і, не пачуўшы пярэчаньняў, перайшоў да дзелавой часткі, – За дапамогу мы гатовыя ўзнагародзіць цябе хоць якім спосабам. Я асабіста буду прыглядаць за тваім агародам. Дэтэктываў новых дастану. А раз на тыдзень буду прыносіць табе па магнітафону. У мяне ёсьць сувязі, і ў цябе будуць вылучныя, адметныя магнітафоны! Пальчыкі абліжаш! – ён пасмактаў паветра. – Ну дык што? Можа, табе яшчэ чагосьці хочацца? Я цяпер працую ў адміністрацыі, зраблю ўсё, што душы тваёй заўгодна!

– Ну... – я сумеўся, бо прапанова была занадта нечаканай. – Мабыць... Ведаеш... Так. Адзінае, чаго мне хочацца – дык гэта павандраваць. Аніразу за мяжою ня быў.

– Выдатна! Вось і дамовіліся! Наладзіш сувязь – выправім цябе ў камандыроўку, хочаш – у Эўропу, хочаш – у Азыю, – лёгка паабяцаў Рыгор і дзеля падмацаваньня дадаў: – Давай пашпарт, адразу візу афармляць пачнем, каб часу не губляць.

Я памаўчаў, круцячы ў руках бутэльку, а потым раптам пачырванеў. Рыгор зь цікаўнасьцю глядзеў на мяне, чакаючы наступных пажаданьняў. Нарэшце я мовіў, падняўшы на яго вочы і адразу ж апусьціўшы іх:

– Калі ўжо пра пашпарт гаворка зайшла... Я хацеў бы зьмяніць прозьвішча.

– Зьмяніць прозьвішча? – Рыгор зьдзівіўся. – Без праблем! Зробім! Але чаму ты яго раней не зьмяніў, калі карцела?

– Думаеш, усё так проста? Яны там значныя падставы патрабуюць, аднаго жаданьня нядосыць. Іх таксама зразумець можна: інакш кожны пачне сабе прозьвішча мяняць, штогод новае. Вось я і ня рыпаўся...

– Зразумела. Дык якое ты хочаш прозьвішча?

– Ліпень.

– Ліпень? Дзіўнае. А зараз якое?

Я сказаў. Рыгор паціснуў плячыма: няўжо адно лепей чымся другое? Я патлумачыў, што новае гучыць хораша, асабліва ў спалучэньні з імём. Ацэньваючы гучаньне, Рыгор пару разоў вымавіў «Піліп Ліпень», і яму здалося, што імя нейкае знаёмае. Кагадзе ён чуў падобнае, але дзе?

Але доўга Рыгор ня думаў, ён паабяцаў, што прозьвішча неўзабаве будзе зьмененае, на працягу тыдню. Мой твар асьвяціўся ўсьмешкай дзіцяці, якое атрымала навагодні падарунак, і я паабяцаў пайсьці на АТС і пачаць разьбірацца з праблемай наўпрост заўтра.

* * *

На наступны дзень адбылося чарговае плянавае паседжаньне ў кабінэце міністра. Міністар сказаў невялікую прамову да праблемы аднаўленьня таварова-грашовых зносінаў, першым крокам да вырашэньня якой было стварэньне ў людзей станоўчае матывацыі да працы. Ён выказаў меркаваньне, што на дадзеным этапе трэба ў першую чаргу падымаць з руінаў аўтамабілебудаваньне. Ён менавіта так і выказаўся – «з руінаў». На адказнага выканаўцу, зразумела, быў прызначаны Рыгор, адзіны чалавек, які знаўся ў аўтамабілях.

Рыгор паспрабаваў высьветліць, з чаго лацьвей пачаць, і ці ёсьць хоць якісьці, хай нават прыблізны плян дзеяньняў, але ні міністар, ні Юрась анічога зразумелага сказаць не змаглі а мо не захацелі. Міністар намякнуў, што з гэткімі практычнымі дробязямі Рыгор мусіць пыніцца самастойна, а кіраўнік прадпрымальнікаў прамаўчаў з такім выглядам, быццам Рыгор задаў нетактоўнае пытаньне ці пажартаваў на недарэчную тэму. Потым, у прыватнай гутарцы за бутэлькай каньяку, міністар сказаў фразу, над якой Рыгор доўга цяміў: «Спачатку машыны, а потым ужо і да баб недалёка». Як ён масьціўся падымаць з руінаў жаночую папуляцыю, было незразумела, але Рыгор кінуў адцягвацца і засяродзіўся на выкананьні свайго наступнага заданьня.

Рыгор ведаў, што ў горадзе ёсьць аўтазавод, але дрэнна ўяўляў дзе, і ня меў там аніводнага знаёмага. Наведацца ў лазьню і распытаць мужыкоў пра аўтазавод ён не рызыкнуў, асьцерагаючыся новых боек з буфэтнікамі і лазеньнікамі. За больш простае выйсьце ён палічыў наведацца на Трактарны завод, да свайго даўняга таварыша, які даўно ўжо клікаў яго папалуднаваць разам. «Бо трактары – гэта таксама ў сваім родзе аўтамабілі», – разважыў Рыгор.

Не адкладаючы візыт на доўгі час, Рыгор выправіўся на Трактарны ў той жа дзень. Ён забег на паўгадзіны дахаты – ён ужо называў сам сабе кватэру на Плошчы Перамогі хатай – падсілкавацца яечняй ды бутэрамі з маслам і сьлівавым джэмам, і а другую гадзіну папаўдні ўжо праходзіў міма Дома культуры Трактарнага завода. На тэатральнай тумбе, што стаяла недалёка ад уваходу, вісела адзінокая афіша, і Рыгор, зьвярнуўшы на яе ўвагу, раптам успомніў, што ўжо бачыў падобную ў дзень рабаваньня, і што масьціўся абавязкова схадзіць у опэру, але зусім пра яе забыў. З дакоры ён ляпнуў сябе рукой па лбе і, паскорыўшы крок, наблізіўся да тумбы. Сапраўды, афіша абяцала «Лятучага Галяндзца», і ўжо ня ў нейкай няпэўнай будучыні, а шаснаццатага. Гэта значыць наўпрост сёньня! «Чорт, – вылаяўся пра сябе Рыгор, – І як я цяпер усё пасьпею? Добра хоць сёньня, а ня ўчора. Не, трэба ўсё адкласьці дый трапіць на опэру».

Думка, што часу ў яго засталося зусім мала, страсянула і ўзбадзёрыла Рыгора. Мэтлівы, з насупленымі бровамі, ён прасунуўся праз турнікеты на прахадной, напружана ўспамінаючы, як клічуць таварыша-трактаразаводца. Імя ўзгадалася неўзабаве – Зьмітрок – але акрамя таго, што Зьмітрок быў кухаром, хадзіў па суботах у Чыжоўскую лазьню і запрашаў Рыгора на бліны, у памяці не захавалася нічога. Выйшаўшы з прахадной, Рыгор апынуўся на абсаджанай па пэрымэтру дэкаратыўным хмызьняком невялікай плошчы, ад якой у тры розныя бакі разыходзіліся дарогі. Спыніўшыся ў нерашучасьці, як волат на ростанях, Рыгор толькі зараз зразумеў, што знайсьці Зьмітрака на вялізарным заводзе будзе няпроста.

Ён накіраваўся наперад. Раней Рыгору не даводзілася бываць на заводах, і цяпер яго зьдзівіла, што ўнутранае ўладкаваньне заводу падобнае да вонкавага гораду: дарогі з праезнай часткай, перакрыжаваньні і пешаходныя пераходы, дрэвы, кусты, ліхтары, лаўкі. Толькі замест жылых дамоў і крам уздоўж ходнікаў цягнуліся двухпавярховыя цагляныя цэхі зь зялёнымі брамамі. Ля ўваходу ў адзін з цэхаў ён спыніўся і пацягнуў прарэзаныя ў створцы брамы невялікія весьнічкі, да нізу якіх прымацавалі шырокі кавалак чорнае гумы, ці дзеля зьмякчэньня ўдараў, ці дзеля выратаваньня ад скразьнякоў. Усярэдзіне цэха было зусім цёмна; сьвятло з адчыненых дзьвярэй намалявала на падлозе скрыўлены жоўты прастакутнік. «Эээй!» – паклікаў у цемру Рыгор. Адказу не было. Ён адступіў, адпусьціў дзьверцы, і яны ціха зачыніліся, зьлёгку спружыніўшы на сваёй гуме.

Рыгор мінуў яшчэ адзін цэх, потым яшчэ адзін, і ў ім ужо пачаў быў зараджацца роспач, але раптам наперадзе выразна намалявалася зялёная зь белымі літарамі шыльда «Сталовая». Ля ўваходу, прыхінуўшыся плячом да сьцяны, ляніва курыў мажны хлапец у белым халаце.

– Чуеш, браценік? Я Зьмітрака шукаю. Ведаеш Зьмітрака? – зьвярнуўся да яго Рыгор і дастаў цыгарэты, заманіўшыся пакурыць у кампаніі.

Хлапец, выпускаючы дум адначасна са словамі, сказаў, што Зьмітрок працуе вунь там, далей – ён махнуў рукой наперад – у бліннай. Ідзеш-ідзеш-ідзеш, а калі ўпрэшся ў зялезную браму, дык зьвернеш налева і адразу ўбачыш. Яны сынхронава зацягнуліся, і Рыгор дзеля падтрыманьня гутаркі спытаў, ці шмат людзей наведвае сталоўку. Сур'ёзна падняўшы бровы, хлапец адказваў, што людзей зусім мала, бо ўсё на летніх вакацыях.

Праз хвіляў пяць Рыгор сапраўды дасягнуў жалезнае брамы й, павярнуўшы налева, убачыў невялікую сінюю шыльду «Блінная». Мімаволі глытаючы, ён увайшоў і апынуўся ў паўцёмным буфэце зь пяцьцю-шасьцю высокімі столікамі і паліцай есьці ўздоўж сьцяны. Густа пахла гарачымі блінамі. За кароткай парэпанай раздаткай важдаўся таўстун Зьмітрок, таксама, як і хлопец са сталоўкі, у ярка-белым кухарскім халаце, з чорным каўнерам кашулі з-пад яго. Ён азірнуўся на грук дзьвярэй і пляснуў рукамі.

– Оооо! Рыгору! Заходзь, даражэнькі! Нарэшце ты прышоў! Столькі абяцаў! Як той казаў, абяцанага тры гады чакаюць, – ільсняны твар Зьмітрака выказваў шчырую пашану.

Ён зараз жа паклаў пару пышных румяных аладак на вялікую талерку і спытаў Рыгора, чым іх нашмараваць – сьмятанай, маслам альбо павідлам. Рыгор папрасіў памазаць кожную аладку чымсьці розным, каб можна было параўнаць. Зьмітрок з разуменьнем кіўнуў і неўзабаве выйшаў з-за раздаткі, несучы ў руках талерку з аладкамі, шклянку яблычнага ўзвара, відэлец і дзьве сурвэткі. Яны ўладкаваліся за столікам, і Рыгор з палёгкай узяўся за аладкі, пачаўшы са сьмятанавага варыянту. Зьмітрок, усьміхаючыся, назіраў і балбатаў пра нейкія свае справы.

– Ці ёсьціка піва ў цябе? – спытаў Рыгор, прыступіўшы да масьлянай аладкі.

– Што ты, якое піва! Гэта ж завод, нам тутака алькаголь не дазволены. Пі кампот, вельмі смачны, кісьлюткі! У сьпякоту сама тое.

Рыгор сказаў, што кампот ня любіць, і Зьмітрок, ані не пакрыўдзіўшыся, пачаў піць яго сам. Зьеўшы аладку і шчыра ўхваліўшы яе, Рыгор адклаў відэлец і расказаў Зьмітраку анэкдот пра трактар:

– Сустрэліся аднаго разу італьянец, ангелец і беларус і паспрачаліся, у каго машыны лепей. Італьянец сеў у Ферары, ангелец сеў у Ягуар, а беларус сеў у трактар. Італьянец і ангелец прыехалі да фінішу і чакаюць беларуса. Прыязджае праз гадзіну беларус, і яны кажуць – бач, у нас лепей машыны, твая нейкая занадта павольная! Беларус адказвае – не, мая лепей! На ёй яшчэ і араць можна.

– Па-мойму, я гэта ўжо недзе чуў, – сказаў Зьмітрок са слабай усьмешкай.

– Наўрад ці! Дзе ты мог яго чуць, калі я сам яго склаў паўгадзіны назад? Але хай. Ты мне вось што скажы – трактары ваш завод па-ранейшаму вырабляе? – перайшоў Рыгор да справы.

Зьмітрок са зьдзіўленьнем пацьвердзіў, што па-ранейшаму. Што яшчэ можа вырабляць Трактарны завод, як ня трактары? На пытаньне, дзе ў такім выпадку ўсё трактары, Зьмітрок адказваў, што яны на складзе гатовай прадукцыі, дзе ж яшчэ. А дзе ўсе працоўныя? Ну, першае, зараз зьмена, і ўсё ля станкоў, а другое, зараз лета і шмат хто на вакацыях. Зьмітрок больш не ўсьміхаўся, падазраючы ў Рыгоры ці тое насьмешніка, ці тое нейкага агітатара. Рыгор адчуў гэта, перавёў размову на блізкую абодвум лазьневую тэму і вярнуўся да аладкаў, ужо трохі астылых. Зьмітрок паслабіўся і пачаў расказваць пра саўну на вуліцы Кашавога, непадалёк, але Рыгор слухаў няўважліва. Ён крыўдаваў, што прышоў дарма, ад Зьмітрака толку ніякага і трэба ісьці да трактарнае дырэкцыі, але гэта ўжо заўтра. А зараз трэба даядаць і сьпяшацца.

* * *

Как пазьбегнуць наплыву аматараў опэры і нястачы квіткоў, Рыгор дужа перастрахаваўся і прышоў да тэатру на гадзіну раней. Унутар яшчэ не пушчалі. Каля фантана шпацырылі, сашчапіўшы рукі за сьпіной, урачыстыя сівыя старэчы. Адзін зь іх, ледзь маладзейшы за астатніх і нават не зусім яшчэ сівы, патлумачыў Рыгору, што ўказам міністра культуры ўваход у Опэрны тэатар цяперака вольны для кожнага грамадзяніна, і квіткі ўжо не патрэбныя. «Указ аб дармовасьці культуры і мастацтваў! Няўжо ня чулі?» Уважліва зазіраючы Рыгору ў вочы, старэча расказаў, як добра ён памятае папярэднюю пастаноўку Вагнэра, пад канец сямідзясятых. Ягоны голас дрыжаў з сур'ёзнасьці. У іншы час Рыгор зь цікавасьцю паслухаў бы ўспаміны тэатрала, але зараз яму карцела хутчэй перакусіць. Ён прапанаваў старому падзяліць зь ім піва і аладкі, якімі яго багата забясьпечыў Зьмітрок, але той, здаецца, нават не зразумеў, пра што гаворка.

Адчапіўшыся ад яго ветлівай фразай і падумаўшы, што пасьля гэтага няхораша будзе брацца за ежу ў яго навідавоку, Рыгор аддаліўся ад тэатра направа, перасёк змрочны парк з помнікам піянэру-герою і выйшаў да набярэжнай. Закруглены парапэт з шэрага шурпатага каменя за дзень увабраў у сябе сонечнае цяпло, і на яго было прыемна абаперціся голымі рукамі. Рыгор жаваў аладкі, глядзеў на вадзяныя плыні і сачыў час па тэлефону. На набярэжнай было пуста; толькі прашыбаваў у бок тэатра яшчэ адзін старэча.

Бяз чвэрці сем Рыгор вярнуўся да тэатра. Старэчы зьніклі – мабыць, іх ужо запусьцілі ўнутар. Сапраўды, адна са створак дзьвярэй была адчыненая, і Рыгор пасьпешна падняўся да яе прыступкамі, мімаходам разгледзеўшы скульптуры над уваходам. Разумеючы, што час яшчэ ёсьць, і сьпяшацца няма куды, ён усё роўна адчуваў хваляваньне, асьцерагаючыся празь няведаньне тэатральных парадкаў зрабіць штосьці ня так.

Мінуўшы невялікі тамбур з пустымі касамі, Рыгор са зьдзіўленьнем убачыў наперадзе, перад шырокай лесьвіцай Юрася, кіраўніка прадпрымальнікаў, у ягоным звычайным цёмна-шэрым гарнітуры. Мяркуючы па ягонай ветліва-нерухомай паставе, зьвернутай да ўваходу, ён знаходзіўся тут ня ў якасьці гледача, а зноў выконваў ролю швэйцара ці прыслужніка, што яму вельмі падыходзіла. Пазнаўшы Рыгора, ён спачатку элегантоўна пакланіўся яму, як, пэўна, кланяўся і ўсім старым, а потым падаў руку, як асабістаму знаёмаму. Ягоная далонь была хваравіта гарачая.

– Слухайце анэкдот, Юрась! Сустрэліся аднаго разу Пучыні, Вэрдзі і Чайкоўскі дый паспрачаліся, каго больш гледачы любяць. Пучыні кажа – на маіх опэрах гледачы плачуць і сьмяюцца. Вэрдзі кажа – на маіх опэрах гледачы пасьля кожнай арыі ўчыняюць авацыю. Чайкоўскі кажа – а на маіх опэрах гледачы кашляюць і чхаюць. Пучыні і Вэрдзі дзівяцца – ну дык што? Чайкоўскі адказвае – гэта значыць, што на мае опэры гледачы на’т хворыя прыходзяць.

Кіраўнік прадпрымальнікаў ці тое праігнараваў анэкдот, ці тое не лічыў за патрэбнае сьмяяцца пасьля анэкдотаў. Ён мовіў, нават не ўсьміхнуўшыся:

– Так, выдатна, што вы прыйшлі, Рыгор. Ваша прысутнасьць падтрымае Алеся Міхасевіча. Хадзем, я правяду вас у партэр, – Юрась паказаў жэстам кірунак, і яны сталі паважна падымацца лесьвіцай.

– Алеся Міхасевіча? Ах, і ён тут? Таксама аматар музыкі? – Рыгор сказаў «ах», каб афарбаваць размову ўва ўласьцівыя тэатру тоны сьвецкасьці і салоннасьці.

– Чаму вы кажаце «таксама» ? – Юрась зрабіў вялікія вочы. – Хіба гэта ня ён вас запрасіў сюды? Не? Ат, дык вы нічога ня ведаеце! Рыгор, сёньня Алесь Міхасевіч упершыню сьпявае на вялікай сцэне.

– Міністар? Сьпявае?

Рыгор спыніўся са зьдзіўленьня, але Юрась узяў яго пад локаць, тактоўна кіруючы да відоўні, і сказаў, што трэба займаць свае месцы.

– Дзіўна, што вам пра гэта не вядома. Вось вам праграмка, тут усё напісана. Сядайце на першы рад. Мне ж трэба сустрэць апошніх гасьцей, а потым зачыніць уваход.

Сьціскаючы праграмку, Рыгор спусьціўся да першага раду, азіраючыся абапал. Спадзістая відоўня была амаль пустая, дзясятак-другі старэчаў занялі разрозьненыя месцы на блізкіх да аркестравай ямы радох. Рыгор сеў роўна пасярэдзіне першага раду, вызначыўшы сярэдзіну па люстры на столі і стыку вялізарных чырвона-залатых запавесаў на сцэне. Паглазеўшы на арнамэнты з каласамі, сярпамі і молатамі, што атачалі сцэну, балконы і магутныя каляровыя пражэктары, ён нарэшце разгарнуў праграмку. Гэта быў складзены ўтрая аркуш белае паперы, і на першай старонцы значылася: «Лятучы Галяндзец. Рыхард Вагнэр з падмогай Міністэрства Культуры». Усярэдзіне паведамлялася, што выканаўца галоўнай ролі – міністар культуры, Алесь Міхасевіч, і што сьпектакль ідзе з двума антрактамі.

Празьвінеў трэці званок, і ўсё люстры плыўна патухлі напалову, пакінуўшы ў відоўне жаўтлявы прыцемак. Рыгору было відаць, як па аркестравай яме прабяжаў на дыбачках Юрась, прысеў перад апаратурай на падлозе і націснуў пару гузікаў. Загучала знаёмая ўвэрцюра. Юрась падняў галаву на Рыгора і запытальна кіўнуў яму, прыставіўшы паказьнікі да вушэй. Рыгор зразумеў, што пытаньне датычыць гучнасьці музыкі, і паказаў яму адзінец. Бурлівы пачатак увэрцюры дазволіў ушанаваць магутныя калёнкі, што выдавалі дзіўна сакавіты бас. «Дзе Юрась знайшоў гэткую апаратуру? Шляхецкая! Але акустыка невыразная... Музыку трэба слухаць у невялікім гермэтычным памяшканьні, са сьценамі каб гук гасілі. Але чый гэта запіс? Караян? Ці Бём?» – так разважаў Рыгор.

Калі ўвэрцюра скончылася, вялізарныя запавесы прыйшлі ў рух і рассунуліся. Адкрыўся белы заднік з намаляванымі на ім макштамі і ветразямі; сцэна ж адыгрывала ролю палубы. Малюнак выканалі, хутчэй за ўсё, вуглём, ўмоўным графічным стылем; макшты сыходзілі пад самую столь, ветразі разьдзімаліся, на карме карабля бачыўся невялікі сьцяг, зь ледзь адрозным подпісам «Антось». «Ізноў Антось! Вось малайца! Усё ў яго выходзіць! І коцікі, і караблі», – уразіўся Рыгор. З калёнак гучала трывожная музыка, якая паказвала хваляваньне мора, але ягоная трывога перамагалася мужным хорам матросаў.

Калі трывога была пераможаная даканцова, на сцэну паважна і велічна выйшаў міністар, загорнуты ў сваю мокрую белую прасьціну. На сцэне прасьціна зусім не выглядала камічна, як у міністэрскім кабінэце, зараз яна суцэльна ператварылася ў старажытнагрэцкую тогу, хай і не зусім дарэчную для нямецкага марака. Міністар нёс у руках зэдлік, ён паставіў яго каля задніка, побач з намаляванымі мастком і штурвалам. З выглядам, поўным капітанскае вартасьці, міністар падняўся на зэдлік акурат у той момант, калі хор матросаў заціх. Рыгору было ў вышэйшай ступені цікава, будзе міністар сьпяваць ці стане толькі расчыняць рот пад фанаграму. Да поўнага ягонаго задавальненьня, арыгінальны голас выразалі з запісу на манер караоке, і міністар сапраўды засьпяваў. Вядома, да Ханса Хоттэра яму было далёка, але ён вельмі стараўся, і Рыгор шчыра радаваўся, а пасьля першай партыі далучыўся да воплескаў, паднятых старэчамі. У гэты момант адчыніліся і зачыніліся дзьверы ў відоўню – хтосьці спазьніўся, і, скарыстаўшыся кароткай замінкай, хутка прайшоў прыступкамі ўніз і сеў ззаду Рыгора.

Акрамя міністра, у сьпектаклі не было занята аніводнага акцёра, і ўсе астатнія партыі гучалі ў запісе. Тым часам міністар шпацыраваў па сцэне, па-напалеонаўску заклаўшы руку за адварот прасьціны на грудзёх. У канцы першага аддзяленьня старэчы зладзілі міністру сапраўдную авацыю, устаўшы з месцаў і гукаючы «Брава!» слабымі ломкімі галасамі.

Рыгор таксама запляскаў і хацеў устаць, але на ягонае плячо лягла цяжкая рука.

– Не варушыся! Сядзі ціха! – загадаў незнаёмы голас. – У тваю башку глядзіць таўстая руля.

Рыгор адчуў нешта цьвёрдае, што ўткнулася яму ў шыю. Сумневаў не было – яго высачыў спэцназавец. Маланкай мільганула думка, што наўрад ці той захоча паднімаць шум пасярод сьпектаклю. І Рыгор імгненна адважыўся: ён ірвануўся направа, ускочыў і, прыгінаючыся, пабег уздоўж шэрагу фатэляў. Спэцназавец грозна закрычаў «Стаяць!», ляснула засаўка. У гэты ж момант Рыгор з размаху пераскочыў драўляны бар'ер, што адлучаў відоўню ад аркестравае ямы, і паляцеў уніз, чуючы над галавой грукат аўтаматнае чаргі і звон разьбітага шкла. Пэўна, спэцназавец страляў уверх і трапіў у люстру.

Вышыня была невялікая, але Рыгор прызямліўся няўдала – зваліўся на нейкі столец і моцна юкнуўся каленяй. Ён ляжаў на баку, у нязручным становішчы, заблытаўшыся ў пюпітрах, і спрабаваў устаць і бегчы далей. Але лік ішоў на сэкунды: праз колькі імгненьняў побач здрыганулася падлога, і цяжка груканулі чорныя боты. Спэцназавец навёў на Рыгора аўтамат і загадаў падымацца.