Піліп Ліпень Гісторыя Ролянда 128

Пра самага шчаснага чалавека

– Матухна, раскажы нам пра самага шчаснага чалавека!

– Зноў? Толькі ўчора ж!

– Так, так! Зноў!

Тады мама рабіла ўмову: зьесьці яшчэ па два бутэрброды з маслам і сырам, ці яшчэ па талерцы прасяной кашы з лукам і яйкам, ці яшчэ па гуртку гарачага малака зь мёдам і каньяком. Яна лічыла, што мы худзенькія і карміла ва ўсякім зручным выпадку. Што ж, мы з гатоўнасьцю згаджаліся, а дзеля забавы закідвалі галаву і расчынялі раты, малюючы галодных птушанятак. Самае вясёлае здаралася, калі мама па няпамятлівасьці прапаноўвала нам зьесьці тое, чаго ўжо не было ў печы, прыкладам, яшчэ раніцай зьедзены боршч са сьмятанай і грэнкамі – і тады яна сьмешна войкала й пляскала рукамі, а мы падалі на падлогу, курчыліся і хрыпелі з уяўнага голаду.

– Жыў-быў чалавек, які валодаў умельствам адчуваць шчасьце ва ўсякі час сутак і ў любым хоць трохі падыходным месцы. Бывала, сядаў на зэдлік, засоўваў рукі ў кішэні, крыху коўзаўся для зручнасьці – і заміраў у асалодзе. Многіх раздражняла гэтая ягоная манера, асабліва заўсёдная ўсьмешка, і яны намагаліся перашкодзіць яму: гучна тупалі, крычалі, рагаталі, мацерна лаяліся, умыкалі на ўсю моц Бэтховэна, а часам нават падыходзілі й стукалі палкамі па ножкам зэдліка. Чалавек праз гэта напраўду губляў самавалоданьне – ускокваў і гнеўна крычаў – але хутка сьціхаў і апускаўся назад у шчасьце. Аднойчы, каб дапячы яго, яны дадумаліся да злоснай нізасьці: прынесьлі кацяня і пачалі яго трэціраваць у чалавека ўваччу. Але ён, як толькі заўважыў, павёў сябе рашуча – ускочыў, зароў, раскідаў нягоднікаў па пакоі, а кацяня аблашчыў і адпусьціў на волю. З тых часоў яны яго баяліся, і шчасьцю асьцерагаліся перашкаджаць. Шмат дзён і месяцаў правёў ён у шчасьці, але потым вышукаўся адзін паскуднік, невядома адкуль выскачыў, і стаў ён шчасьліваму чалавеку атруту ў вушы ўліваць. Пакуль ты тутака песьцісься, казаў, людзі пакутуюць! Ты сядзіш на зэдліку, як баязьлівы страус, а яны і паміраюць ні за што! Колькі сьлёзаў, колькі стогнаў у сьвеце! Ды азірніся ж ты, калода нячулая, навіны хоць паглядзі! І азірнуўся чалавек, паслухаў радыё, пачытаў пэрыёдыку, і прыйшоў у моцны жах зь несправядлівасьці, зь беззаконьняў і зь бездапаможнасьці сваёй. І занудзіўся ён, затужыў, і ператварыўся хутка ў сама няшчаснага чалавека на сьвеце, быццам навыварат выкруціўся. А паскудзе толькі таго й трэба: ходзіць па кухні, гігікае, далонькі пацірае, чаёк зялёны заварвае. Доўжылася так некаторы час, але потым неяк у пятніцу ўваходзіць паскуда да чалавека, а той ізноў шчасьлівы! Сядзіць на зэдліку ля сонечнага акенца і жмурыцца, і усьміхаецца. Як жа так?! Як ты можаш?! – абураецца паскуднік. Ды вось так, – адказвае чалавек, – не магу больш за ўвесь сьвет сумаваць, бо я ўсяго толькі чалавек. Калі перада мной кацяня не трэціруюць, дык я й шчасьлівы, і нішто мне не замінае! Паскуда праз такія словы зашыпеў, затросься дый згарэў сінім полымем, а чалавек уздыхнуў вольна і засьмяяўся. Вось такі, дзеткі, быў ён, сама шчасны чалавек.