Я й сам раней ня ведаў, што такое сынопсіс, і ўпершыню пачуў пра яго ад Б. Паляўніка, калі той, лагодна пасьмейваючыся, гартаў мае запісы. «Ня ўмееш апавядаць складна і па парадку, дык напішы хоць караценькае тлумачэньне, прадмоўку. А то ўсё зблытана, пераблытана, нічога не зразумела. Уступчык. Каб я адчыняў і адразу разумеў, што ў цябе ў галаве. Што спачатку ты ўцёк, а ў канцы цябе злавілі. А пасярэдзіне ты хаваесься і ўспамінаеш сваё жыцьцё: ад маленства і дагэтуль. Успамінаеш і робіш высновы. І што ты ўсьвядоміў сваю няправасьць і дурную капрызнасьць, засаромеўся, і зрабіўся ціхі і паслухмяны». Ён пакашліваў і абкусваў нажнічкамі задзірыны вакол пазногцяў. «І ты павінны пазначыць галоўную думку. Хай не аканчальна, але хаця б напрамачак. Га?» «Я – пераможца». «Пераможца? Ты?» «Так. У канцы я перамагу». Ён па-добраму засьмяяўся і загадаў прынесьці нам яшчэ гарбаты і коржыкаў; ён увасабляў непахіснасьць і непарушнасьць. Што ж, у тыя гадзіны фінал яшчэ не надышоў, хоць ужо нарастаў на гарызонце велічным навальнічным фронтам, прабліскваючы яснай ісьцінай: той, хто злосны й хлусьлівы, жорстка паплаціцца; той, хто чысты й адважны, зьведае асалоду трыюмфу. І зараз, нанава пацьвердзіўшы ўсе пастуляты сваёю ўласнай гісторыяй, я лічу за магчымае абвясьціць ня толькі галоўную думку, але й галоўнае папярэджаньне, адрасаванае ўсім несправядлівым і недальнабачным ганіцелям: збойцеся! Кіньце задуманае, пакуль яшчэ ня позна – альбо будзеце бязьлітасна зрынутыя!
Але вернемся да сынопсісу. Апавяданьне выкладаецца ціхімі сьціплымі кавалкамі, праз нэрвовасьці жыцьця пісанымі ў розную часіну сутак і не заўсёды ў належных умовах, аднак кожны кавалак мае нязьменную мэту: навучыць, наставіць і накіраваць; ці хаця б не нашкодзіць. Іншаму пэданту мае кавалкі могуць падацца ня вельмі сувязнымі, празьмерна разрозьненымі і ня складнікамі суцэлага; таму я, каб папярэдзіць падобнае ўражаньне, распавяду ўвесь сюжэт наўпрост зараз. Калі я быў яшчэ зусім маленькі, як той вядомы «крэольчык», мае бацькі, даволі нядбайна жадаючы мне дабра, выправілі мяне на вучэньне ў адну падазроную ўстанову, якая заканамерна аказалася ня чым іншым, як змрочнымі падземнымі сутарэньнямі, логавам злавесных праграмароў. Трывала перажываючы нягоды і пазбаўленьні, нястомна гартуючыся духам і воляй, праз шмат гадоў я, падобна графу Монтэ-Крыста, вырваўся зь цямніцы; але ў адрозьненьне ад апошняга быў вымушаны ўцякаць і хавацца. І ў засьценках, і ў туляньнях мне дапамагалі ня страціць надзею і не зламацца толькі ўспаміны пра бясхмарнае дзяцінства, поўнае радасьці, і залацістае пасьпяваньне – вось вам і сувязь. Калі ж нягоднікі нагналі і схапілі мяне, і паспрабавалі пазбавіць мяне маёй унутранае радзімы, я з гогатам раскідаў і прабадаў іх, як ураган раскідае бульбяныя ачысткі, а меч Фрыдрыха Барбаросы прабадае якія-небудзь нясьвежыя вафэльныя сурвэткі. Мяркую, далейшыя тлумачэньні залішнія.